به نافرمانی و عدم انجام وظایف زناشویی از سوی هر یک از زوجین نشوز گفته می شود.

مصادیق نشوز زوج عبارتند از:

1- عدم پرداخت نفقه

2- سوء معاشرت و بد رفتاری با زوجه

3- عدم تهیه مسکن از سوی زوج

4- ترک قسم

5- عدم همکاری در تشیید مبانی خانواده و تربیت فرزندان

6- عدم وفاداری زوج به زوجه

اگر شوهر به وظایف زناشویی خود در برابر همسرش عمل نکند، زن می ‌تواند با اثبات نشوز مرد در دادگاه خانواده حکم ملزم به انجام وظایف مرد را بگیرد و چنانچه مرد با حکم دادگاه نیز از انجام وظایف خود مانند پرداخت نفقه خودداری کرد، زن می تواند از دادگاه تقاضای طلاق نماید.

طبق تبصره ماده 1130 قانون مدنی، موارد زیر از مصادیق عسر و حرج محسوب می شود:

1- ترک زندگی خانوادگی توسط زوج حداقل به مدت شش ماه متوالی و یا نه ماه متناوب در مدت یک سال بدون عذر موجه

2- اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلا وی به مشروبات الکلی که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و امتناع یا عدم امکان الزام وی به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است.

3- محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر

۴- ضرب و شتم یا هرگونه سوء رفتار مستمر زوج که عرفاً با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد.

۵- ابتلای زوج به بیماری ‌های صعب ‌العلاج روانی یا ساری یا هر عارضه ‌ی صعب ‌العلاج دیگری که زندگی مشترک را مختل نماید.