این مطلب اختصاص دارد به توضیح کامل در مورد وکیل مهریه و همچنین به مطالبه مهریه

مهریه چیست؟

مهریه مالی است که زن بر اثر ازدواج مالک می‌شود و مرد ملزم به دادن آن به زن می‌باشد. شما می توانید با وکیل مهریه در موسسه حقوقی دادآرمان ارتباط بگیرید و مشکل خود را به راحتی و در کمترین زمان در رابطه با مهریه حل کنید.

 

مهریه یکی از مهمترین حقوق مالی زوجه است و در واقع پشتوانه مالی زن در زندگی مشترک محسوب می‌شود و مطابق با قانون مدنی، به محض وقوع عقد نکاح و ازدواج ، زن مالک آن می‌گردد و این اختیار را دارد که هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.
طبق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی به مجرد عقد، زن مالک مهر می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. در واقع زوجه هر زمان که اراده بنماید می‌تواند مهر خود را مطالبه و درخواست نماید و زوج نیز پس از مطالبه زن، باید آن را به وی بپردازد.

برخلاف عقد موقت، تعیین مهریه در عقد دائم شرط لازم و ضروری برای صحت عقد نمی‌باشد. بنابراین، در صورتی که در زمان عقد، مهریه‌ای تعیین نشده باشد نیز عقد صحیح است و طرفین می‌توانند بعد از ازدواج در مورد مهریه توافق نمایند. به همین دلیل، بسته به اینکه مهریه در زمان عقد تعیین شده باشد یا نشده باشد، می‌توان مهریه را به انواع مختلفی تقسیم کرد:

انواع مهریه

مهر‌المسمی

اگر مهر ضمن عقد نکاح یا پس از آن به رضایت طرفین تعیین شود مهر‌المسمی نامیده می‌شود. مهر‌المسمی مال معینی است که به عنوان مهر با توافق زوجین (زن و شوهر) تعیین می‌گردد یا شخصی که زوجین انتخاب کرده‌اند.

مهر‌المثل

مهری که بر حسب عرف و عادت و با توجه به وضع زن از لحاظ سن، تحصیلات، موقعیت خانوادگی و اجتماعی زن و بر حسب زمان و مکان تعیین می‌گردد.

موارد تعیین مهر‌المثل

* هرگاه مهر‌المسمی تعیین نشده باشد و نزدیکی واقع شده باشد.
* در عقد نکاح و ازدواج شرط عدم مهر شده باشد پس از وقوع نزدیکی زن مستحق مهر‌المثل است.
* در مواردی که مهر‌المسمی به جهتی از جهات باطل باشد پس از نزدیکی زن مستحق مهر‌المثل می‌باشد.
* مواردی که مهر تعیین نشده و مرد پس از نزدیکی زن خود را طلاق دهد.

 

مهر‌المتعه

هرگاه در عقد ازدواج مهر ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر، زن خود را طلاق دهد، زن مستحق مهر‌المتعه می‌شود. در مهر‌المتعه وضعیت مرد از لحاظ اقتصادی و توانایی مالی مورد توجه واقع می‌شود.

مهرالسنه

مهری است که پیامبر اکرم (ص) برای دخترش فاطمه (س) تعیین کرده. این مهر معادل ۵۰۰ درهم است، که این یک نوع مهر‌المسمی می‌باشد.

انواع مهریه از نظر زمان مطالبه

مهریه عندالمطالبه

مهریه عندالمطالبه به این معناست که هر زمان زوجه اراده نمود و آن را از همسرش درخواست بنماید، مرد موظف است که آن را به طور کامل پرداخت نماید، مگر آنکه بتواند عدم توانایی مالی خود را اثبات کند که در این صورت دادگاه با توجه به توانایی‌های مالی و درآمد مرد، مهریه را تقسیط می‌نماید.
هنگامی که مهریه به صورت عندالمطالبه است، اصل بر این است که مرد توانایی پرداخت آن را دارد، مگر آنکه خلاف آن ثابت شود و بار اثبات آن نیز بر عهده شوهر است و در واقع او باید ثابت نماید توانایی کافی برای پرداخت تمام و یا پرداخت بخش زیادی از مهریه را به صورت یکجا ندارد.

مهریه عندالاستطاعه

مهریه عندالاستطاعه به این معناست که پرداخت آن از سوی مرد به همسرش مشروط به داشتن توانایی مالی است و اصل بر این است که مرد توانایی کافی برای پرداخت مهریه به صورت یکجا را ندارد.
چنانچه زوجه مهریه خود را درخواست نماید، اصل بر این است که زوج توانایی پرداخت تمام و یا بخش زیادی از آن را به صورت یکجا ندارد و بار اثبات خلاف این موضوع بر عهده زوجه است.
* نکته: این امکان وجود دارد که بخشی از مهریه به صورت عندالمطالبه و بخشی دیگر به صورت عندالاستطاعه در نظر گرفته شود که در چنین شرایطی حکم هر قسمت از مهریه مطابق با شرایطی است که بیان شد.

انواع مهریه به اعتباری دیگر

مهریه حال

به محض عقد زن مالک تمام مهر می‌شود. معذالک مالکیت وی متزلزل است و بعد از دخول مستقر می‌گردد.
در مهریه حال حق حبس وجود دارد.

مهریه موجل

در مهریه‌ی موجل برای پرداخت مهریه اجل (مهلت) و زمانی در نظر گرفته می‌شود که تا زمان فرا رسیدن آن،
زن حق مطالبه و درخواست مهریه را ندارد در این نوع مهریه حق حبس وجود ندارد.

مهریه در عقد منقطع

در نکاح منقطع (ازدواج موقت) عدم مهر در عقد موجب بطلان است. در نکاح منقطع وفات زن در بین مدت موجب سقوط و از بین رفتن مهریه نمی‌شود و همچنین است اگر شوهر تا آخر مدت با او نزدیکی نکند.
در ازدواج موقت یا صیغه هرگاه شوهر قبل از نزدیکی تمام مدت نکاح را ببخشد باید نصف مهریه را به زن پرداخت نماید.

شرایط صحت مهریه چیست؟

از آنجا که مهریه یک قرارداد مالی است باید شرایط صحت و درستی معامله را داشته باشد:
۱- مهر باید مالیت داشته باشد و دارای ارزش مادی باشد و اشخاص بتوانند مالک آن بشوند و بتوان برای آن قیمت تعیین نمود. همچنین طبق ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی: «هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد می‌توان مهر قرار داد.»
۲- مهر باید قابل تملک به وسیله زن باشد. (اموال و مشترکات عمومی و موقوفات را نمی‌توان به عنوان مهریه قرار داد) مالی که متعلق حق شخص ثالث است (مانند مالی که به عنوان تأمین یا در اثر صدور اجرائیه بازداشت شده نمی‌تواند مهر قرار داد) مگر با اجازه دارنده حق.
۳- مال باید ملک غیر نباشد؛ مگر با تنفیذ (اجازه) مالک.
۴- مقدار و جنس و وصف آن معین باشد (مردد نباشد) معلوم باشد (مجهول نباشد.)
۵- مهر باید منفعت عقلایی داشته باشد.
۶- شوهر باید قدرت بر تسلیم داشته باشد.
* نکته: چنانچه مهریه وجه نقد تعیین شود و زوجه زن پس از گذشت سال‌ها آن را مطالبه و درخواست نماید، مهریه وی مطابق با تغییر قیمت و تورم سالانه محاسبه و به وی پرداخت خواهد شد.
طبق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی: «چنانچه مهریه وجه رایج باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان پرداخت نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می‌گردد محاسبه و پرداخت خواهد شد مگر اینکه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی (توافق) کرده باشند.»

چه مواردی را می‌توان به عنوان مهریه قرار داد؟

* عین معین: خانه‌ای معین
* منفعت: سکونت در خانه‌ای معین
* عمل و کار: تعلیم زبان انگلیسی
* حق: اعم از حق دِینی (مثل اینکه شوهر تعهد کند صد هزار تومان بابت مهر به زن بدهد. یا طلبی که شوهر از شخص ثالث دارد). یا حق عینی (مثل حق انتفاع و حق ارتفاق) یا حق خیار (اختیار فسخ)

شرایط تعلق گرفتن مهریه چیست؟

در هر شرایطی مهریه به زن تعلق می‌گیرد و شرایطی مانند رابطه نامشروع، نشوز (ناسازگاری) زن یا عدم تمکین و یا هر عمل دیگری از طرف زن، مانع از استحقاق زن نسبت به دریافت مهریه نمی‌باشد.

شرایط عدم تعلق مهریه به زوجه

* طبق ماده ۱۰۸۹ قانون مدنی، در صورتی که نکاح دائم یا موقت بین زوجین به هر دلیل باطل شود و نزدیکی بین زن و مرد اتفاق نیفتاده باشد، زن حق دریافت مهریه ندارد.
* طبق ماده ۱۱۰۱ قانون مدنی، تنها استثنای فسخ نکاح در صورت عدم نزدیکی را، فسخ ازدواج به دلیل عنن مرد (ناتوانی جنسی مرد) می‌داند. در این صورت زن مستحق دریافت نصف مهریه خواهد بود.
* به طور کلی مهریه دختر باکره در زمان طلاق نصف خواهد بود و از شرایط لازم برای دریافت کل مهریه برخوردار نمی‌باشد و طبق ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی هرگاه شوهر قبل از نزدیکی، زن خود را طلاق دهد؛ نصف مهریه به زن تعلق می‌گیرد و اگر شوهر تمام آن را پرداخته باشد، می‌‌تواند نصف آن را پس بگیرد. اما اگر زن را طلاق ندهد، زن حتی قبل از رابطه زناشویی مستحق تمام مهریه است.

تفویض مهریه

اختیار تعیین مهر می‌تواند به زوج یا زوجه یا شخص ثالثی واگذار شود:
* اگر اختیار تعیین مهریه به زوج داده شود، می‌تواند هر مقدار که بخواهد تعیین کند.
* اگر اختیار به زوجه داده شود (مفوضه‌المهر) زن نمی‌تواند بیش از مهر‌المثل تعیین نماید.
* اگر اختیار تعیین به شخص ثالثی داده شود، می‌تواند هر مقدار که بخواهد تعیین کند.

طبق ماده ۵۸ قانون مدنی، تصفیه امور ورشکستگی طلب‌های بدون وثیقه از تاجر را به پنج طبقه تقسیم کرده و مهریه زن را در طبقه چهارم قرار داده. طبق این ماده مهریه زن مهریه زن تا میزان ۱۰ هزار ریال به شرط آنکه ازدواج حداقل ۵ سال قبل از توقف واقع شده باشد جزء دیون ممتاز بوده و مازاد جزء سایر دیون محسوب می‌شود.

مهریه زوجه در صورت فوت زوج

۱- مهریه زوجه در صورت فوت زوج: چون مهریه یک دِین بر گردن شوهر است با فوت وی هم امکان مطالبه و درخواست از ماترک (ارثیه) او می‌باشد.
۲- مهریه زوجه در صورت فوت زوجه: مهریه مانند هر حق مالی دیگر به ورثه‌ی وی منتقل خواهد شد. لذا ورثه‌ی زوجه می‌توانند با تقدیم دادخواست مطالبه و درخواست (طلب مهریه زوجه متوفی) به نسبت سهم‌الارث خود به طرفیت مرد، حقوق قانونی زوجه متوفی را مطالبه نمایند. در این صورت باید گواهی حصر وراثت و عقدنامه زوجه را پیوست دادخواست خود نمایند.

حق حبس مهریه چیست؟

در واقع حق حبس زن یعنی، زن می‌تواند تا وقتی که تمام مهریه به او پرداخت نشده از وظایفی که نسبت به شوهر دارد خودداری نماید.
وظایف زن در مقابل شوهر چیست؟ حسن معاشرت، زندگی در محل مورد نظر شوهر، در دسترس بودن به ویژه از نظر تمتعات جنسی شوهر

شرایط استفاده از حق حبس مهریه

۱- مهریه حال باشد: طبق ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی، زن می‌تواند تا مهر به او تسلیم نشده از انجام وظایفی که در مقابل شوهر دارد خودداری نماید؛ مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع از بین برنده‌ی حق نفقه نخواهد بود. اگر مهر مدت‌دار باشد؛ زمانی زوجه حق مطالبه آن را دارد که مدت سپری گردد و چون از زمان عقد نکاح، زوج مجاز است که انجام وظایف زناشویی را از زوجه طلب کند، زوجه نمی‌تواند از حق حبس خود استفاده کند.
۲- زوجه قبل از گرفتن مهریه به انجام وظایف زناشویی اقدام نکرده باشد (تمکین): طبق ماده ۱۰۸۶ قانون مدنی، اگر زن قبل از دریافت مهریه با اختیار خود به انجام وظایفی که در مقابل شوهر دارد قیام نمود؛ دیگر نمی‌تواند از حکم ماده ۱۰۸۵ استفاده کند؛ بنابراین حقی که برای مطالبه مهر دارد ساقط نخواهد شد.
طبق ماده ۱۰۸۶ قانون مدنی، چنانچه زوجه قبل از گرفتن مهریه به اختیار و اراده خود از زوج تمکین خاص نماید. حق حبس زن از بین می‌رود و دیگر نمی تواند از تمکین و سایر وظایف زناشویی خودداری نماید.
* نکته ۱: اگر زوجه به زور یا اکراه یا در حال بیهوشی تسلیم زوج شود؛ حق حبس زن ساقط نمی‌شود.
* نکته ۲: چنانچه مهر مدت‌دار باشد؛ قدرت زوج بر پرداخت مهر هنگام پرداخت لازم است و چنانچه مهر تماماً یا جزئاً حال باشد و زوجه زمان عقد نداند که زوج قادر به پرداخت نیست و یا بعد از عقد نکاح تا موقع «عروسی» زوج معسر و ندار گردد؛ حق حبس برای زوجه تا گرفتن تمام یا آن قسمت از مهر که حال است. وجود خواهد داشت. در واقع اعسار (ناتوانی مالی) شوهر در پرداخت مهریه، حق حبس زن را از بین نمی‌برد.

استفاده از حق حبس در دادخواست تمکین

اگر زن قبلاً تمکین نکرده باشد در جواب دادخواست الزام به تمکین شوهر می‌تواند استناد به حق حبس خود نماید و از تمکین خودداری کند و آن را موکول به پرداخت کامل مهریه کند.

 

در چه مواردی حق حبس مهریه از بین می‌رود؟

۱- تمکین خاص زوجه: داشتن رابطه زناشویی چه قبل از مراسم عروسی و چه بعد از آن و چه از طریق نزدیکی از قُبُل (جلو) یا دُبُر (پشت)
۲- تمکین عام زوجه: با توجه به رأی وحدت رویه شماره ۷۱۸ مورخ ۱۳۹۰/۲/۱۳ هیأت عمومی دیوان عالی کشور، اگر زن بدون داشتن رابطه جنسی، از شوهر تمکین عام کرده باشد، یعنی در منزل او شروع به زندگی کرده باشد، دیگر امکان استناد به حق حبس ندارد.

نفقه زن در زمان حق حبس مهریه

استفاده از حق حبس زوجه، موجب از بین رفتن حق نفقه نخواهد شد؛ یعنی در حالی که زوجه در زمان استفاده از حق حبس تمکین نمی کند اما مستحق دریافت نفقه از شوهر است و اگر شوهر از پرداخت نفقه خودداری نماید، از موجبات طلاق زوجه خواهد بود و زن می تواند از شوهر به دلیل ترک انفاق شکایت نماید و نفقه معوقه خود را مطالبه کند.

آیا زمانی که زن از حق حبس مهریه استفاده می‌کند شوهر می‌تواند ازدواج مجدد نماید؟

زمانی که زن از حق حبس استفاده می‌کند و در واقع از انجام وظایفی که در مقابل شوهر دارد مانند تمکین خاص خودداری می‌کند، شوهر می‌تواند با شرایطی که در قانون آمده دادخواست تجویز ازدواج مجدد از دادگاه نماید.

حق حبس زوجه و تقسیط مهریه

اگر به دلیل اعسار (ناتوانی مالی) زوج در پرداخت، مهریه قسط‌بندی شود؛ هر چند که شوهر در حال پرداخت مهریه به صورت اقساطی است، باز هم حق حبس زوجه از بین نمی‌رود و زن می‌تواند تا پایان اقساط مهریه و دریافت کامل مهریه، از انجام وظایف خود در مقابل شوهر خودداری نماید.
طبق رأی وحدت رویه شماره ۷۰۸ مورخ ۱۳۸۷/۵/۲۲ هیأت عمومی دیوان عالی کشور، زن را محق در استفاده از حق حبس حتی با تقسیط مهریه و پرداخت کامل آن دانسته است.

حق حبس مهریه و شرط تنصیف

اگر زوج دادخواست طلاق به طرفیت زوجه را بدهد در حالی که زوجه در دعاوی قبلی استناد به حق حبس کرده باشد، مهریه زن پابرجاست و زوج ملزم به پرداخت آن است اما شرط تنصیف دارایی اموال شوهر مشمول زوجه نخواهد شد.

حق حبس مهریه و طلاق از طرف زوجه

طبق قانون، حق طلاق با مرد است و زن برای درخواست طلاق باید یکی از شروط دوازده‌گانه عقدنامه را اثبات نماید؛ مانند اعتیاد زیان‌آور شوهر، ابتلای شوهر به بیماری صعب العلاج، ترک انفاق و عسر و حرج زن و…
اما زمانی که زن از حق حبس استفاده می‌کند و از شروع زندگی مشترک خودداری می‌نماید، اثبات عسر و حرج او بسیار دشوار و شاید غیرممکن باشد؛ مگر اینکه زن به دلایل دیگری مانند ترک انفاق از سوی شوهر یا سوء رفتار و سوء معاشرت او، محکومیت کیفری زوج و… درخواست طلاق نماید و این امر در دادگاه ثابت شود.

امتیازات استفاده از حق حبس مهریه برای زوجه

۱- زوجه را نمی‌توان ملزم به تمکین خاص و انجام سایر وظایف زناشویی نمود: زوجه می‌تواند تا زمانی که مهر را دریافت نکرده است از سکونت در منزلی که شوهر تهیه نموده خودداری کند و اگر چنین کرد ناشزه (ناسازگار) محسوب نمی‌شود.
۲- در صورت تقسیط پرداخت مهریه، حق حبس زوجه تا پایان دریافت تمامی اقساط به قوت خود باقی می‌ماند.
۳- زوجه مستحق نفقه خواهد بود و در صورت خودداری زوج از پرداخت نفقه، زوجه حق شکایت کیفری از زوج خواهد داشت.

ضامن پرداخت مهریه

طبق ماده ۶۸۴ قانون مدنی، براساس عقد ضمان، شخص ضامن، مالی را که پرداخت آن به عهده دیگری است، به عهده می‌گیرد.
براساس قانون، هر دِینی را به شرط برخورداری از قوای عقلی و داشتن اهلیت (شایستگی)، می‌توان ضمانت نمود. طلبکار می‌تواند مطالبه رهن از ضامن نماید. به این معنی که وقتی شخصی ضمانت فرد دیگری را پرداخت مهریه پذیرفت، امکان دریافت رهن نیز از وی وجود دارد. ضامن در پرداخت مهریه، نمی‌تواند پرداخت دِینی که ضمات نموده است را مشروط به عدم پرداخت بدهکار اصلی نماید و مطلقاً ضامن پرداخت مهریه است.
* نکته: می‌توان در مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه و نیز مهریه بیش از ۱۱۰ سکه نیز، ضامن قرار داد. در مهریه عندالاستطاعه، ضامن پرداخت مهریه زمانی باید به تکلیف پرداخت عمل نماید که بدهکار اصلی به توانایی مالی رسیده باشد، در غیر این صورت درخواست مهریه از ضامن به نظر با توافق طرفین سازگار نمی‌باشد.

مطالبه مهریه از ضامن

مطالبه و درخواست مهریه از ضامن پرداخت مهریه، می‌تواند به صورت مستقل مطرح شود و یا اینکه به شرط عدم پرداخت مهریه از سوی بدهکار اصلی، یا زوج امکان مراجعه به ضامن وجود داشته باشد.
در هنگام توافقات نامزدی و هنگام خواستگاری، اگر توانایی مالی زوج، برای خانواده عروس و یا زوجه مشخص نباشد و تقاضای ضامن شدن پدر داماد یا زوج و یا هرشخص ثالثی بنمایند و فردی حاضر به پذیرش ضمانت پرداخت مهریه باشد، زوجه، تحت شرایطی برای دریافت مهریه می‌تواند به زوج و ضامن وی به صورت همزمان مراجعه نماید و یا اینکه در صورت خودداری شوهر از پرداخت مهریه، دعوای مطالبه مهریه از ضامن را مطرح نماید.
مطالبه مهریه از ضامن براساس عقد ضمان است که در زمان انعقاد عقد نکاح و ازدواج، جاری شده و مورد پذیرش طرفین و ضامن قرار گرفته است.

عدم پرداخت مهریه توسط ضامن

با درخواست مهریه و عدم پرداخت مهریه توسط ضامن و همچنین عدم اثبات اعسار وی از پرداخت مهریه، می‌توان طبق ماده ۳ نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، تقاضای بازداشت ضامن تا زمان پرداخت مهریه را نمود. همچنین دادخواست مطالبه مهریه از ضامن می‌تواند همزمان با مطالبه و درخواست مهریه از بدهکار اصلی به دادگاه خانواده مطرح شود و نیازی نیست تا عدم پرداخت مهریه توسط شوهر به اثبات برسد و سپس علیه ضامن اقدام نمود.
مطالبه مهریه از ضامن و پرداخت مهریه توسط ضامن، ذمه و بدهی شوهر را به ضامن مشغول نموده و ضامن در صورتی که با رضایت شوهر، مهریه را ضمانت کرده و پرداخت نموده باشد، می‌تواند برای وصول مبلغی که پرداخت نموده است، به شوهر یا بدهکار اصلی مراجعه نماید.
اما اگر ضمانت پرداخت مهریه توسط ضامن بدون دریافت اجازه متعهد و بدهکار اصلی باشد، ضامن پس از پرداخت دِین نمی‌تواند به زوج، مراجعه کند.

تکلیف ضامن در اعسار زوج برای پرداخت مهریه

اگر شوهر، معسر و ناتوان از پرداخت مهریه تشخیص داده شود، این موضوع به ضامن پرداخت مهریه تسری پیدا نمی‌کند.
ضامن پرداخت مهریه، در هر صورت مسئول پرداخت مهریه می‌باشد و اگر مدعی اعسار از پرداخت مهریه‌ای است که ضمانت نموده است، باید اعسار و ناتوانی مالی خود را در دادگاه صالح اثبات نماید.
در هر صورت، طلبکار می‌تواند بابت وصول و دریافت مهریه به نرخ روز و خسارات دادرسی و حق‌الوکاله وکیل به اصیل و ضامن مراجعه کند.

دادگاه صالح جهت مطالبه مهریه از ضامن

دادگاه صالح جهت مطالبه مهریه از ضامن، دادگاه خانواده‌ای است که صلاحیت رسیدگی به اصل موضوع را دارد.
اما اگر مبلغ مهریه کمتر از بیست میلیون تومان باشد، شورای حل اختلاف صالح به رسیدگی است.
در هر صورت می‌توان ضمن تقدیم دادخواست مطالبه مهریه از ضامن درخواست توقیف اموال بدهکار را نیز با توجه به رسمی بودن سند ازدواج از دادگاه خانواده نمود.

مدارک لازم جهت دادخواست مطالبه مهریه از ضامن

۱- کارت شناسایی و تکمیل دادخواست مطالبه مهریه از ضامن و خسارات دادرسی
۲- سند ازدواج که به امضای ضامن هم رسیده باشد.
۳- مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی در تهران و مراکز استان‌ها و دادگستری در سایر شهرها
۴- پرداخت هزینه دادرسی معادل دعاوی مالی

مطالبه مهریه از ضامن به نرخ روز

نهاد تعدیل مهریه بر اساس نرخ تورمی بانک مرکزی، در صورتی که وجه رایج باشد، پذیرفته شده است.
سوال: اگر شخصی ضامن مهریه زوج شود یا مهریه زوج را بر عهده بگیرد، در صورتی که مهریه وجه رایج باشد، آیا نسبت به مبلغ زمان ضمانت، ضامن است یا بر اساس شاخص بانک مرکزی ضامن خواهد بود؟
جواب: گروهی این تعدیل را، در صورتی که مهریه از سوی شخصی ضمانت شده باشد، نمی‌پذیرند و معتقدند ضامن فقط مقداری معین که به طور دقیق در ازدواج به عنوان مهر قرار داده شده را ضمانت نموده و نه بیشتر و دریافت مبلغی اضافه بر آن هیچ توجیهی ندارد و تبصره الحاقی به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی ناظر به زوج است.
وقتی شخصی مهریه‌ای را ضمانت می‌کند ضامن مهریه با تمامی اوصاف و خصوصیات آن می‌شود نه مبلغ معینی و تعدیل مهریه نیز از آثار قانونی عقد ضمان محسوب می‌شود. طبق ماده ۲۲۰ قانون مدنی «عقود نه فقط متعاملین (طرفین عقد) را به اجرای چیزی که در آن تصریح شده است ملزم می‌نماید بلکه متعاملین به کلیه نتایجی هم که به موجب عرف و عادت یا به موجب قانون از عقد حاصل می‌شود ملزم است.»
با استناد بر این ماده مبلغ ناشی از تعدیل نیز بر عهده ضامن می‌باشد.
با توجه به مبنایی که در خصوص نقل ذمه به ذمه در ضمانت مهریه ذکر شد اگر با نظر اول موافقت شود مبلغ تعدیل شده و به عبارتی اضافه بر مبلغ نقدی ثبت شده در سند ازدواج از هیچ کسی قابل مطالبه و درخواست نمی‌باشد.
ضامن مقداری مشخص ارزش و قدرت خرید را ضمانت کرده که مبلغ مندرج در عقدنامه وسیله عینیت بخشیدن به آن بوده و حال ضامن باید آن قدرت خرید را به مضمون‌له بازگرداند و فرقی ندارد که این قدرت خرید در چه میزان از اسکناس باشد. بنابراین تعدیل مهریه تأثیرش در ضامن به اندازه تأثیر آن در زوج است.
همچنین طبق ماده ۶۹۴ قانون مدنی، علم ضامن به مقدار و اوصاف و شرايط دِينی که ضمانت آن را می‌نمايد شرط نيست بنابراين اگر کسي ضامن دِين و بدهی شخص بشود بدون اينکه بداند آن دِين چه مقدار است ضمان صحيح است. به این ترتیب دریافت مبلغ مازاد بر مهریه از ضامن خلاف قانون یا قصد وی نمی‌باشد.
در این رابطه نظر مشورتی شماره ۷/۱۱۳۳ مورخ ۱۳۸۰/۱۲/۲۰ اداره کل حقوقی و تدوین قوانین قوه قضاییه تعیین تکلیف قانونی در مورد دِین و بدهی به نرخ روز متوجه اصل دِین است نه شخص مدیون یا ضامن، بنابراین قانون الحاق یک تبصره به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی مصوب ۱۳۷۶ اختصاص به زوج ندارد و شامل کسی هم که ضمانت پرداخت را کرده است می‌شود.

 

نحوه‌ مطالبه‌ی مهریه

نحوه مطالبه و درخواست مهریه به دو صورت امکان‌پذیر می‌باشد:
۱- مطالبه مهریه از طریق مراجعه به دادگاه خانواده
۲- مطالبه مهریه از طریق مراجع ثبتی

نحوه مطالبه‌ی مهریه از طریق دادگاه خانواده

مطالبه‌ی مهریه از طریق دادگاه نیازمند تقدیم دادخواست از سوی زوجه است و زوجه می‌تواند در ابتدا دادخواست توقیف و تأمین اموال را تقاضا نموده و درخواست دریافت مهریه را با توجه به قرار تأمین مطرح نماید و یا می‌تواند به صورت همزمان درخواست صدور قرار تأمین و درخواست مهریه و همچنین در صورت عدم توانایی مالی در پرداخت هزینه‌ی دادرسی اعسار و ناتوانی مالی آن را همزمان از دادگاه درخواست نماید.
همچنین در صورت فوت شوهر زن می‌تواند تقاضای توقیف ترکه (ارثیه) شوهر متوفی را نیز بنماید و در این صورت دعوای مطالبه‌ی مهریه باید به طرفیت ورثه متوفی که ترکه متوفی را پذیرفته‌اند در دادگاه طرح و اقامه نماید.
همچنین زوجه یا وکیل او به جهت جلوگیری از نقل و انتقال اموال می‌توانند از دادگاه تقاضای توقیف اموال به صورت اجرا قبل از ابلاغ نماید.

ثبت دادخواست مطالبه مهریه

ثبت دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می‌گیرد. و پس از ثبت دادخواست، پرونده به دادگاه خانواده ارسال خواهد شد. بر اساس قانون همزمان با دادخواست مطالبه مهریه و یا حتی قبل از آن می‌توان قرار تأمین خواسته از دادگاه تقاضا کرد.

هزینه‌ی دادرسی در دعوای مطالبه مهریه

هزینه دادرسی در دعوای مطالبه مهریه بر اساس نرخ مهریه دریافت می‌گردد که میزان سه و نیم درصد از مجموع ارزش مهریه می‌باشد.

مرجع صالح به رسیدگی دعوای مطالبه مهریه

اگر مقدار مهریه مطالبه شده کمتر از ۲۰ میلیون تومان باشد شورای حل اختلاف صالح به رسیدگی است و اگر مقدار مهریه درخواست شده بالای ۲۰ میلیون تومان باشد، دادگاه خانواده صالح به رسیدگی دعوا می‌باشد.

محاسبه مهریه به نرخ روز

اگر مهریه وجه رایج باشد، طبق تبصره الحاقی ماده ۱۰۸ قانون مدنی متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان پرداخت نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی تعیین می‌گردد، محاسبه و پرداخت خواهد شد.
نحوه محاسبه:
متوسط شاخص بها در سال قبل از مطالبه، تقسیم ‌بر متوسط شاخص بها در سال وقوع عقد، ضرب ‌در مهریه ثبت شده در عقدنامه.
* نکته: در مواردی که مهریه زوجهباید از ترکه و ارثیه زوج متوفی پرداخت شود، تاریخ فوت زوج مبنای محاسبه است.

مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت

در مطالبه و درخواست مهریه از طریق اجرای ثبت زوجه یا وکیلش به همراه مدارک شناسایی، اصل سند ازدواج را به دفترخانه‌ای می‌برد که ازدواج را ثبت کرده است و درخواست صدور اجرائیه نسبت به تمام یا قسمتی از مهریه را می‌نماید. مرجع صالح درخواست صدور اجرائیه طبق ماده ۲ آیین‌نامه اجرای مفاد اساسنامه لازم‌الاجرا و طریقه‌ی رسیدگی به شکایت از عملیات اجرایی مرجع صالح برای تقدیم درخواست صدور اجرائیه، دفتر ازدواجی است که عقد نکاح و ازدواج را ثبت کرده است.

نحوه درخواست صدور اجرائیه برای مطالبه مهریه

الف) درخواست ذی‌نفع: صدور اجرائیه با درخواست ذی‌نفع است. این درخواست الزاماً باید کتبی باشد. به علاوه، این درخواست از طریق سازمان ثبت اسناد و املاک تهیه و در اختیار دفاتر ازدواج قرار می‌گیرد.
منظور از ذی‌نفع کیست؟ زوجه یا وکیل وی و قیم (سرپرست) او حسب مورد است. ارائه وکالت‌نامه و قیم‌نامه در فرض اخیر ضروری است.
ب) مندرجات تقاضانامه: مطابق ماده ۳ آیین‌نامه مذکور تقاضای صدور اجرائیه مهریه طبق فرم مخصوص تنظیم می‌گردد و باید شامل موارد زیر باشد:
۱- نام و نام خانوادگی، شماره شناسنامه، محل صدور، نام پدر، تاریخ تولد، کد ملی، محل سکونت درخواست کننده اجرائیه یا نماینده قانونی وی.
۲- نام و نام خانوادگی، شماره شناسنامه، محل صدور، نام پدر، تاریخ تولد، کد ملی، محل اقامت متعهد.
۳- موضوعی که اجرای آن درخواست شده است.
۴- شماره و تاریخ مستند درخواست صدور اجرائیه.

شرایط صدور اجرائیه برای مطالبه مهریه

پس از درخواست صدور اجرائیه از طرف زوجه در صورت مشخص شدن شرایط زیر توسط سردفتر، امکان صدور اجرائیه فراهم است.
الف) مطالبه مهریه به موجب سند رسمی باشد:
سند ازدواجی که مطابق مقررات مورد نظر تنظیم شده باشد رسمی شناخته می‌شود. بنابراین برگه‌ای که در شب بله‌بران به عنوان صداق و مهریه تنظیم می‌شود و به امضای طرفین می‌رسد، قابلیت درخواست صدور اجرائیه را ندارد حتی اگر این برگه به امضا و مهر سردفتر نیز رسیده باشد. همچنین در نکاح موقت برگه‌ای را که سردفتر تحت عنوان نکاح منقطع تنظیم می‌کند، سند رسمی شناخته نمی‌شود. در فرض اخیر زوجه می‌تواند جهت مطالبه مهریه فقط به دادگاه خانواده مراجعه نماید.
ب) منجز بودن مهریه و تعهدات:
به دلالت تبصره ۲ ماده ۵ همان آیین‌نامه، صدور برگه اجرائیه نسبت به تعهداتی که در سند منجزاً قید شده باشد، امکان‌پذیر است. منظور از منجز بودن این است که مهریه معلق نباشد.
ج) مهریه و اجرای تعهد موجل نباشد:
در مورد دریافت مهریه چند فرض وجود دارد: حال، موجل، عندالمطالبه و عندالاستطاعه مهریه در صورتی موجل است که برای پرداخت آن مدتی تعیین شود. در صورتی که مدتی برای پرداخت معین نشده باشد مهریه حال محسوب می‌شود و قید عندالمطالبه آن را از حال بودن خارج نمی‌کند.

تکالیف سردفتر در صدور اجرائیه برای مطالبه مهریه

طبق ماده ۵ آیین‌نامه مذکور، سردفتر با مشخص شدن هویت درخواست کننده و تشخیص صلاحیت خود موظف به انجام موارد زیر می‌باشد:
۱- صدور اجرائیه و ارسال آن به اداره ثبت: سردفتر باید رونوشت سند را در برگه‌های ویژه ظرف ۲۴ ساعت با خط خوانا در سه نسخه تهیه کرده و موضوعی را که باید اجرا شود (مطالبه سکه، وجه نقد و…) در محل مخصوص آن نوشته ظرف ۴۸ ساعت از تاریخ وصول درخواست برگه‌های اجرائیه را امضا کرده و به مهر ویژه رسانده و برای اجرا نزد مسئول اجرای ثبت می‌فرستد و رسید دریافت می‌نماید.
۲- مطلع کردن زوج یا ضامن از صدور اجرائیه: سردفتر ازدواج مکلف است پس از صدور اجرائیه مراتب را به آخرین نشانی زوج (مرد) از طریق پست سفارشی به او اطلاع داده و برگه‌های اجرائیه را به ضمیمه قبض پست به او اطلاع دهد.

ابلاغ اجرائیه برای مطالبه مهریه

اداره اجرا پس از دریافت اجرائیه، باید آن را در دفاترلازم وارد و پرونده برای آن تنظیم و نام مأمور ابلاغ را در آن نوشته و جهت ابلاغ به مأمور تسلیم نماید. مأمور اجرا بر اساس قوانین جاری، اجرائیه را به زوج یا ضامن ابلاغ می‌کند. از تاریخ ابلاغ اجرائیه، زوج یا ضامن باید ظرف ده روز دِین را بپردازد یا ترتیبی برای پرداخت دِین خود بدهد یا مالی معرفی کند که اجرای سند را ممکن نماید.

توقیف اموال زوج برای مطالبه مهریه

اگر زوجه ابلاغ اجرائیه تقاضای تأمین طلب خود را از اموال زوج یا ضامن کند. در این صورت، اجرا معادل طلب زوجه را از اموال نامبردگان توقیف می‌کند. در صورتی که زوج مهریه را پرداخت نکند، اموال توقیف شده از طریق مزایده به فروش رسیده و مطالبات زوجه پرداخت می‌گردد.
* نکته: در صورتی که زوجه در هر مرحله از فرآیند عملیات اجرایی از اجرا منصرف شود، طبق ماده ۹۸ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت، از پرداخت حق‌الاجرا (نیم عشر یا یک بیستم) معاف می‌شود.

توقیف اموال زوج برای مطالبه مهریه توسط اجرای ثبت

هرگاه اداره‌ی اجرا، برگ اجرائیه را به زوج ابلاغ نماید زوج باید تا ظرف ده روز نسبت به پرداخت مهریه اقدام نماید در غیر این صورت اموالش توقیف می‌گردد.
* اگر مهریه سکه باشد: اداره‌ی اجرا، نامه‌ای خطاب به بانک مرکزی می‌دهد و نرخ سکه را جویا می‌شود. جواب بانک مرکزی ملاک عمل اداره اجرا خواهد بود. هر چند که نرخ سکه بعداً نیز تغییر کند دیگر تأثیری بر عملیات اجرایی ندارد. بعد از ده روز، در صورت عدم اجرای مندرجات اجرائیه، زوجه اموال زوج را برای توقیف معرفی می‌کند. مال معرفی شده توسط اداره‌ی ثبت، به یکی از کارشناسان رسمی مستقر در همان دایره‌ی اجرا، جهت قیمت‌گذاری معرفی می‌شود. مال معرفی شده به مزایده گذاشته می‌شود و از محل فروش آن، مهریه‌ی زن پرداخت می‌گردد.

ممنوع‌الخروج کردن زوج برای مطالبه مهریه

زوجه می‌تواند زوج را از کشور ممنوع‌الخروج نماید. در این صورت فرم ممنوع‌‌الخروج کردن را از همان اداره دریافت و تکمیل می‌نماید. همچنین در این فرم باید ذکر شود که زوج نسبت به چه میزان از مهریه ممنوع‌الخروج می‌شود. همچنین هر میزان از مهریه را که در این فرم قید کنید دیگر نسبت به آن نمی‌توانید تقاضای توقیف اموال نمایید.

انتقال اموال به منظور فرار از پرداخت مهریه

انتقال اموال قبل از مطالبه مهریه، معامله به قصد فرار از دین محسوب نمی‌شود حال آنکه اگر منتقل شده باشد لذا به نام نشده باشد تصمیم‌گیری در خصوص فرار از دین با دادگاه است.
طبق قانون، هرگاه زوجه به دادگاه دلیل ارائه نماید که زوج برای فرار از پرداخت مهریه، قصد فروش اموال خود را دارد، دادگاه می‌تواند قرار توقیف اموال وی را به میزان بدهی صادر کند و به منظور توقیف اموال ۴ شرط وجود دارد:
۱- عموماً مالی موجود باشد.
۲- اثبات غیر واقعی بودن معامله توسط زوجه
۳- ثابت کردن این موضوع که نیت مرد فرار از پرداخت مهریه بوده.
۴- فرد انتقال گیرنده از موضوع و سوء نیت مرد آگاه بوده و با او همدست بوده است.
در غیر این ۴ شرط اگر باشد، دادگاه اعلام می کند که نیت زوج فرار از دین (مهریه) نبوده و به دلیل نیازش مال را فروخته است.
اگر زوج پس از ابلاغ اجرائیه اموال خود را به قصد فرار از دِین منتقل نماید در صورت شکایت و اثبات آن بر‌اساس ماده ۴ قانون نحوه محکومیت‌های مالی به مجازات محکوم می‌گردد. همچنین ابطال معامله انجام شده از طریق حقوقی نیز قابل پیگیری می‌باشد.
* نکته: مدت زمان معامله به قصد فرار از دین، یک سال قبل از مطالبه مهریه می‌باشد.

مجازات معامله به قصد فرار از پرداخت مهریه

طبق ماده ۲۱ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مصوب ۱۳۹۴، «انتقال مال به دیگری به هر نحو به وسیله مدیون با انگیزه فرار از ادای دین به نحوی که باقی مانده اموال برای پرداخت دیون کافی نباشد، موجب حبس تعزیری یا جزای نقدی درجه شش یا جزای نقدی معادل نصف محکوم به یا هردو مجازات می‌شود و در صورتی که منتقل‌الیه با علم به موضوع اقدام کرده باشد، در حکم شریک جرم است. در این صورت عین مال و در صورت تلف یا انتقال، مثل یا قیمت آن از اموال انتقال گیرنده به عنوان جریمه اخذ و محکوم به از محل آن استیفاء خواهد شد.»

معایب مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت

۱- در مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت در صورت افزایش قیمت سکه در طول عملیات اجرایی، زن ممکن است ضرر کند زیرا اجرای ثبت، به افزایش قیمت توجه نمی‌کند.
۲- در اجرای ثبت نمی‌توان، زوج را زندانی کرد ولی از طریق دادگاه می‌توان وی را براساس ماده‌ ۲ قانون نحوه‌ی اجرای محکومیت مالی به زندان انداخت.

تفاوت مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت و دادگاه

۱- اصولاً با مراجعه زوجه به دادگاه، به دلیل شکسته شدن حریم روابط عاطفی زوجین امکان سازش تا حد بسیار زیادی کاهش پیدا می‌کند و گاهی سازش را غیرممکن می‌کند. جلوگیری از تشکیل پرونده وصول مهریه که اصولاً به عنوان اولین پرونده در مسیر پرونده‌های متعددی که در خلال رسیدگی به اختلاف زوجین در دادگاه خانواده تشکیل می‌شود در کاهش اختلاف و حل و فصل دعوی بسیار موثر است. از این جهت مراجعه به اجرای ثبت که به دلیل طبیعت اداری آن، کراهت کمتری از دید جامعه دارد، می‌تواند آثار زیانبار عدم ایجاد سازش را تا حد زیادی کاهش دهد.
۲- مطالبه مهریه از طریق دادگاه با تقدیم دادخواست و رعایت مقررات شکلی دیگر صورت می‌گیرد، و نیازمند تعیین وقت رسیدگی است که این امر فرآیند دادرسی را طولانی می‌کند و از طرفی بر تراکم و حجم پرونده‌ها می‌افزاید. در صورتی که در وصول مهریه از طریق اجرای ثبت، به صرف تقاضای ذی‌نفع از دفتر ازدواج مربوط، عملیات اجرایی بدون تعیین وقت، شروع می‌شود.
۳- در اجرای ثبت، عملیات اجرایی به مجرد درخواست کتبی زوجه شروع می‌شود ولی در دادگاه عملیات اجرایی پس از فرآیند دادرسی و صدور حکم قطعی با درخواست اجرای حکم توسط محکوم له یا نماینده او شروع می‌شود.
۴- صدور اجرائیه در اجرای ثبت، شامل مرور زمان نمی‌شود، چون نصی در این مورد پیش‌بینی نشده است. ولی نسبت به اجرائیه دادگاه طبق ماده ۱۶۸ قانون اجرای احکام، اجرای مرور زمان پنج ساله جاری است.
۵- مراجعه به دادگاه علاوه بر پرداخت هزینه دادرسی، نیازمند پرداخت هزینه اجرایی است. در صورتی که در مراجعه به اجرای ثبت فقط حق‌الاجرا تعلق می‌گیرد.
۶- از طریق مراجعه به اجرای ثبت طبق ماده ۱۷ قانون گذرنامه، امکان ممنوع‌الخروج کردن زوج وجود دارد، در صورتی که این امکان در مراجعه به دادگاه وجود ندارد.
۷- در مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، در صورت افزایش قیمت سکه در طول عملیات اجرایی، زن ممکن است ضرر کند؛ زیرا اجرای ثبت، به افزایش قیمت توجه نمی‌کند ولی دادگاه، قیمت زمان اجرای حکم را ملاک می‌داند.
۸- در اجرای ثبت نمی‌توان، زوج را زندانی کرد ولی از طریق دادگاه می‌توان وی را طبق ماده‌ ۲ قانون نحوه‌ی اجرای محکومیت‌های مالی به زندان انداخت.

توقیف اموال برای مطالبه مهریه از طریق دادگاه

زوجه یا وکیل او به جهت جلوگیری از نقل و انتقال اموال می‌توانند از دادگاه تقاضای توقیف اموال زوج به صورت اجرا قبل از ابلاغ کند، به این صورت که ابتدا اموال توقیف شود و سپس زوج مطلع شود و در ادامه دادگاه وقت رسیدگی برای دادخواست مهریه تعیین کند و اگر ظرف مدت ۱۰ روز از زمان صدور قرار تأمین خواسته توسط دادگاه یا شورای حل اختلاف، دادخواست اصلی مطالبه مهریه ثبت نشود، با درخواست زوج اموال از توقیف آزاد می‌شود.

اموالی که نمی‌توان برای مطالبه مهریه توقیف کرد:

بعضی از اموال قابل توقیف نیست و اگر هم توقیف شود با اعتراض زوج از توقیف آزاد می‌شود که در اصطلاح حقوقی به آنها مستثنیات دِین گفته می‌شود که براساس ماده ۲۴ قانون محکومیت‌های مالی عبارتند از:
۱- منزل مسکونی که عرفاً در شأن محکوم‌علیه (زوج) در حالت اعسار (ناتوانی مالی) او باشد.
۲- اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع نیازهای ضروری محکوم‌علیه و افراد تحت تکفل و سرپرستی وی لازم است.
۳- آذوقه موجود به قدر نیاز محکوم ‌ٌعلیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می‌شود.
۴- کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آنها
۵- وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه‌‌وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش و گذراندن زندگی آنها و افراد تحت تکفلشان لازم و ضروری است.
۶- تلفن مورد نیاز مدیون
۷- مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می‌شود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره‌‌بها بدون آن موجب عسر و حرج (سختی) گردد و عین مستأجره (مورد اجاره) مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد.
پس از توقیف اموال باید توجه داشت که ظرف ۱۰ روز پس از صدور قرار تأمین خواسته از سوی دادگاه، باید دادخواست مطالبه مهریه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به ثبت رسد در غیر این صورت شوهر می‌تواند با مراجعه به شعبه تقاضای رفع توقیف نماید.

هزینه دادخواست تأمین خواسته برای مطالبه مهریه

هزینه دادخواست تأمین خواسته غیرمالی محسوب می‌شود اما دادخواست مطالبه مهریه نیازمند پرداخت ۵/۳ از قیمت روز سکه‌های مطالبه شده به عنوان هزینه دادرسی است مگر اینکه اعسار از پرداخت هزینه دادرسی هم درخواست شده باشد و دادگاه بپذیرد.

اعسار زوج از پرداخت مهریه

بعد از اینکه زوج به صورت قطعی به پرداخت مهریه محکوم می‌شود، اما اموال یا درآمد چندانی ندارد که بتواند به صورت یکجا مهریه زوجه را پرداخت نماید؛ باید دادخواستی تحت عنوان اعسار از پرداخت مهریه مطرح نماید.
اعسار یعنی چه؟ در اصطلاح حقوقی، زمانی که یک فرد به نوعی توانایی مالی ندارد، یا دارای اموالی است که امکان دسترسی به آنها را ندارد این فرد دچار اعسار شده است.
معسر کیست؟ کسی که به دلیل نداشتن دارایی یا دسترسی نداشتن به مالش توانایی پرداخت وجوه قانونی یا دیون خود را ندارد.
اگر مهریه هر مقدار که باشد و زوج مالی اعم از منقول (قابل جابجایی مانند ماشین) یا غیرمنقول و حساب بانکی دارای موجودی باشد در قبال همه مهریه حتی اگر بالای ۱۱۰ سکه باشد توقیف می‌گردد که این توقیف می‌تواند از طریق دادگاه یا اجرای ثبت باشد. فقط بعضی از اموال جزء مستثنیات دِین توقیف آن می‌باشد که قابل توقیف نیستند و در صورت توقیف نیز با اعتراض زوج از توقیف آزاد می‌شود.
* چنانچه منزل مسکونی محکوم‌علیه بیش از نیاز و شأن عرفی او در حالت اعسارش بوده و مال دیگری از وی در دسترس نباشد و زوج حاضر به فروش منزل مسکونی خود تحت نظارت مرجع اجراکننده رأی نباشد به درخواست محکوم‌له (زوجه) به وسیله مرجع اجراکننده حکم با رعایت تشریفات قانونی به فروش رفته و مازاد بر قیمت منزل مناسب عرفی، صرف پرداخت دیون محکوم‌علیه خواهد شد مگر اینکه استیفاء و گرفتن محکوم‌به (مهریه) به طریق آسان‌تری مانند گرفتن از محل منافع بخش مازاد منزل مسکونی محکوم‌علیه یا انتقال سهم مشاعی (مشترک) از آن به شخص ثالث یا طلبکار امکان‌پذیر باشد که در این صورت محکوم‌به از طرق مذکور گرفته خواهد شد.
* همچنین اگر به حکم قانون، مستثنیات دین تبدیل به عوض دیگری شده باشد، مانند اینکه مسکن به دلیل قرار گرفتن در طرح‌های عمرانی تبدیل به وجه گردد، یا در اثر از بین رفتن، عوضی دریافت شده باشد، وصول و مطالبه محکوم‌به از آن امکان‌پذیر است مگر اینکه مشخص شود مدیون قصد تهیه موضوع نخستین را دارد.

نحوه اثبات اعسار از پرداخت مهریه توسط زوج

مدعی اعسار (زوج) باید پس از صدور حکم به یکی از دفاتر خدمات قضایی به جهت دادن دادخواست اعسار مراجعه نماید.
مدارک لازم برای دادخواست اعسار از مهریه عبارتند از:
۱- دادنامه محکومیت مهریه
۲- استشهادیه که شهادت کتبی دو نفر است. استشهادیه نیاز به فرم خاصی ندارد و می‌توان در برگه A4 دو نفر با ثبت مشخصات کامل، نشانی، نحوه آشنایی و اشراف به وضعیت زوج که می‌تواند فامیل یا از دوستان و همکاران باشد، شهادت دهند که زوج توانایی پرداخت دفعی مهریه را یکجا ندارد.
براساس ماده ۹ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی: «شاهد بايد علاوه بر هويت، شغل، ميزان درآمد و نحوه قانوني امرار معاش مدعي اعسار، به اين امر تصريح كند كه با مديون به مدتي كه بتواند نسبت به وضعيت معيشت وي اطلاع كافي داشته باشد، معاشرت داشته و او افزون بر مستثنيات دِين هيچ مال قابل دسترسي ندارد كه بتواند به وسيله آن دِين خود را بپردازد.»
۳- صورت کلیه اموال منقول و غیرمنقول
۴- میزان وجوه نقد در کلیه حساب‌های بانکی و فهرست کلیه نقل و انتقالات اموال در یک سال گذشته.
* فرم‌های مربوط به صورت اموال و نقل و انتقالات یک سال گذشته زوج که مدعی اعسار می‌باشد از همان دفتر خدمات قضایی تهیه می‌شود.

تاجر و اعسار از پرداخت مهریه

اگر کسی بر طبق قانون تجارت تاجر باشد، اعسار از پرداخت مهریه یا هر حکم دیگری از او پذیرفته نمی‌شود. تاجر در صورت عدم توانایی مالی برای پرداخت مهریه باید به جای دادخواست اعسار از مهریه به دادگاه خانواده، دادخواست اعلام ورشکستگی به دادگاه عمومی تقدیم نماید. (طبق ماده ۱۵ قانون نحوه محکومیت‌های مالی)

مهلت دادن دادخواست اعسار از پرداخت مهریه

فرصت دادن دادخواست اعسار از پرداخت مهریه یک ماه از زمان ابلاغ اجرائیه می‌باشد. اما اگر در فرصت یک ماهه مذکور دادخواست اعسار تقدیم دادگاه نشود، زوجه می‌تواند از دادگاه درخواست بازداشت زوج را نماید. و در صورت بازداشت زوج در صورتی که آزاد می‌شود که یا زوجه رضایت دهد و یا اینکه کفیل و یا وثیقه‌گذار به تشخیص دادگاه معرفی نماید پس از آن دادگاه با صدور قرار قبولی وثیقه یا کفالت تا روشن شدن وضعیت اعسار به موجب حکم قطعی از حبس او خودداری می‌کند و در صورت حبس او را آزاد می‌کند.

رد شدن دادخواست اعسار از پرداخت مهریه

در صورت رد شدن اعسار زوج مرد به پرداخت مهریه به موجب حکم قطعی، به کفیل یا وثیقه‌گذار ابلاغ می‌شود، ظرف ۲۰ روز از ابلاغ واقعی، زوج را به دادگاه تحویل دهد.

ضمانت اجرای رد شدن اعسار از پرداخت مهریه

طبق قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، چنانچه دادخواست اعسار مدیون رد شود، با درخواست طلبکار، دادگاه مدعی اعسار را به جبران خسارات بستانکار محکوم می‌نماید.
ماده ۲۷ این قانون بیان می‌کند، که اگر ادعای اعسار رد گردد مدعی اعسار باید هزینه دادرسی و محکوم به را با تمام هزینه‌های مربوطه پرداخت نماید. که این بدیهی‌ترین نتیجه رد اعسار می‌باشد و براساس ماده ۲۸ حکم این ماده در خصوص رد اعسار محکوم به اجرائیه ثبت نیز اعمال می‌گردد.
اگر بعد از صدور حکم اعسار معلوم گردد که محکوم‌علیه معسر (ندار) نبوده است و خود را معسر جلوه داده باشد براساس ماده ۲۹ قانون اعسار به یک تا شش ماه حبس محکوم می‌گردد و چون ادعای اعسار براساس ماده ۲۳ همین قانون با شهادت ۴ شاهد اثبات می‌گردد. در صورت مشخص شدن موضوع ماده ۲۹ براساس ماده ۳۰ قانون اعسار گواهان به حبس موضوع شهادت کذب و دروغ (ماده ۲۱۸ ق.م .ع سابق ) ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی فعلی محکوم می‌گردند.
* همچنین در صورتی که محکوم‌علیه یا معسر از اعسار خارج گردد و با این وجود از حکم اعسار استفاده نماید به حبس تأدیبی تا دو ماه محکوم می‌گردد.
* همچنین براساس مواد ۳۱ و ۳۲ قانون اعسار در صورتی که افرادی با معسر جهت اثبات اعسار تبانی و همدستی کرده باشد به همان مجازات تأدیبی محکوم می‌گردد.

ضمانت اجرای عدم پرداخت اقساط مهریه

طبق ماده ۲۱ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، در صورتی که معسر (زوج) اقساط خود را پرداخت نکند تا پرداخت اقساط معوق یا کسب اعسار مجدد در خصوص باقیمانده محکوم به در حبس می‌ماند البته لازمه اعمال این ماده این است که معسر دستگیر شود و یا به وی دسترسی داشته باشیم و منظور در دسترس بودن معسر می‌باشد که ضمانت اجرایی ندارد.

بخشش مهریه از سوی زوجه

به طور کلی بخشیدن مهریه از سوی زوجه به سه صورت انجام می‌شود:
۱- ابراء
۲- هبه‌ غیرمعوض
۳- هبه معوض
۱- ابراء مهریه
ابراء زمانی است که زوجه در مورد مهریه، ما فی‌ الذمه زوج (آنچه بر عهده زوج است) را ابراء می‌کند. به این معنا که می‌گوید از نظر من تو دیگر تکلیفی برای پرداخت مهریه نخواهي داشت. این بیان باعث می‌شود تا تکلیف شوهر در پرداخت مهریه به طور کلی ساقط شود.
طبق ماده ۲۸۹ قانون مدنی، ابراء صرفاً در مورد دیون قابل تحقق است. بنابراین اگر تمام یا بخشی از مهریه‌ای که به صورت سکه تعیین شده، از سوی زوجه به زوج بخشیده شود، دیگر امکان رجوع و بازگشت از عمل انجام شده برای وی وجود نخواهد داشت.
۲- هبه غیرمعوض مهریه
هبه غیرمعوض بدین معناست که زن بدون هیچ چشم‌داشت و عوضی مهریه‌اش را بذل (بخشش) می‌کند. در مورد هبه غیرمعوض، زن همیشه می‌تواند به مابذل (آنچه بخشیده) رجوع و بازگشت نماید و مهریه خود را درخواست نماید.
۳- هبه معوض مهریه
هبه معوض یعنی هرگاه بخشیدن مهریه در مقابل چیزی یا انجام یا عدم انجام کاری باشد. مثلاً زوجه در عوض موافقت زوج با طلاق و جدایی، تمام یا قسمتی از مهریه خود را می‌بخشد.
چنانچه هبه معوض باشد و عوض هم داده شده باشد، طبق ماده ۸۰۳ قانون مدنی هبه، قابل رجوع نمی‌باشد. اما هرگاه هبه، معوض و در قبال طلاق باشد، در صورتی که زوجه در دوران عده به مهریه رجوع نماید، زوج هم می‌تواند رجوع به زوجیت کند. یعنی طلاق بائن تبدیل به طلاق رجعی می‌شود. از طرف دیگر اگر بخشیدن مهریه در مقابل طلاق باشد و طلاق داده نشود، این امر ابراء محسوب نشده و یک هبه قابل رجوع است.

شرط عدم رجوع از هبه‌ی مهریه

اگر طرفين عقد هبه در «عقد خارج لازمي» بر عدم رجوع و بازگشت از هبه في‌مابين شرط كرده باشند، هبه غيرقابل رجوع خواهد بود، اما اگر عدم رجوع را به صورتي غير از حالت فوق‌الذکر، شرط كرده باشند امكان رجوع از آنها از بین نمی‌رود و همچنان پابرجا می‌ماند.
عقد خارج لازم چیست؟ منظور از عقد خارج لازم، عقدي است غير از عقد هبه في‌مابين طرفين. اين عقد از نوع عقود لازم است یعنی هیچ‌ یک از طرفين عقد نمی‌توانند در هر زمان كه بخواهند آن را به صورت یک ‌طرفه برهم بزنند.

نکات مربوط به بخشش مهریه

۱- در مورد هبه‌نامه‌هاي رسمي امکان انکار و تردید وجود ندارد، بنابراین هیچ‌ یک از خواهان و خوانده نمی‌تواند مدعی شود که در صحت و اصالت سند هبه‌نامه تردید دارد.
۲- می‌توان از هبه‌هایی كه به صورت رسمي به ثبت رسیده‌اند، رجوع كرد، بنابراین ثبت رسمی هبه دلیل بر این نمی‌شود که نتوان از آن رجوع کرد.
۳- چنانچه هبه‌نامه ما رسمي باشد يا اينكه عادي و شفاهي باشد اما طرف مقابل رجوع را نپذيرد، مجبور می‌شویم تا با مراجعه به دادگاه صالح، حکم دادگاه را مبنی بر رجوع دریافت کنیم.
زمانی که هبه به صورت رسمی به ثبت نرسیده است یعنی به صورت هبه‌نامه عادی یا هبه شفاهی باشد در این حالت واهب (کسی که بخشش را انجام داده) مکلف است تا در دادگاه ابتدا انعقاد عقد هبه را به اثبات برساند، سپس اعلام رجوع از هبه نماید اما در هبه‌ای که مستند به سند رسمی است اثبات هبه لازم نیست.
حکم قطعی دادگاه مبنی بر رجوع به نوعی به منزله ثبت رجوع است، پس دیگر نیازی نیست تا رجوع را در دفتر اسناد رسمی نيز به ثبت برسانیم، چرا که حکم دادگاه اگر داراي اعتبار امر مختوم و تمام شده باشد معتبر خواهد بود.
۴- زمانی که زن می‌گوید: من مهر خود را به تو بخشیدم، در این حالت همانند ساير اشكال هبه، تکلیف شوهر در پرداخت مهريه به طور کلی از بین نمی‌رود و زن می‌تواند تحت شرایطی از هبه رجوع و مهر خود را مطالبه نماید

بخشش مهریه با اجازه پدر

علیرغم اینکه در شرع و قانون شرط خاصی برای صحت و درستی برای بخشیدن مهریه از طرف زن در نظر گرفته نشده است، اما به لحاظ عملی دفترخانه‌ها اذن و اجازه پدر برای بخشیدن مهریه و رضایت وی برای بخشش آن را شرط لازم و ضروری برای این امر می‌دانند. این مسئله تنها به دلیل جلوگیری از پیامدهای منفی این امر می‌باشد.
البته زوجین می‌توانند با تنظیم یک قرارداد خصوصی و بر روی برگه کاغذ اقدام به این کار نمایند و آن را به امضای شهود برسانند. در این صورت، چون این برگه یک سند عادی محسوب می‌شود، در صورت بروز اختلاف میان زوجین و مراجعه به دادگاه برای رجوع از بخشیدن مهریه، می‌توان به این برگه استناد کرد. ولی دفترخانه کماکان برای رسمی کردن این برگه و ثبت آن، رضایت پدر زوجه را اخذ خواهد کرد.

شرایط گرفتن مهریه بعد از طلاق چیست؟

۱- گرفتن مهریه بعد از طلاق و جدایی بستگی به نوع توافقات زوجین دارد. در صورتی که مهریه در قبال طلاق توافقی بخشیده شده باشد بعد از طلاق دیگر امکان مطالبه مهریه از طرف زوجه وجود نخواهد داشت.
۲- اگر زوجه یائسه یا دوشیزه نباشد، زن در ایام عده می‌تواند به آنچه بذل کرده رجوع نماید به این صورت که به دفترخانه‌ای که طلاق توافقی را ثبت کرده مراجعه می‌کند و تقاضای رجوع می‌نماید پس از رجوع زن به مابذل طلاق به ماهیت خود که رجعی بودن است باز می‌گردد و در این صورت زوج نیز می‌تواند به زوجیت رجوع کند و دوباره به حالت اول زوجیت بازمی‌گردند. اما پس از گذشتن مدت عده زوجه به هیچ عنوان به آنچه بذل کرده نمی‌تواند رجوع کند.
۳- در صورتی که طلاق، توافقی باشد و زن تعدادی از سکه یا مهریه خویش را بخشیده باشد یا تعیین تکلیف نکرده باشد و در واقع در قبال اجرای صیغه طلاق مهریه کامل خود را نبخشیده باشد امکان مطالبه و درخواست مهریه را دارد و تمامی شرایط از قبیل گرفتن مهریه از طریق دادگاه و اجرای ثبت اسناد رسمی فراهم می‌باشد.

مطالبه مهریه در طلاق غیابی

در صورتی که در طلاق غیابی زوج مجهول‌المکان باشد. در این صورت زوجه در زمان اجرای صیغه طلاق غیابی باید در صورتی که زوج مالی داشته باشد، آن مال را توقیف کند و در غیر این صورت زوجه می‌تواند بعد از اجرای صیغه طلاق غیابی و در هر زمان که بخواهد و در صورت رؤیت زوج نسبت به بازداشت ایشان برای دریافت مهر اقدام نماید.

بخشش مهریه در انواع طلاق‌ها

در مورد بخشش یا عدم بخشش مهریه در انواع طلاق‌ها یا گواهی عدم امکان سازش شرایط بدین گونه نمی‌باشد که زن باید کل مهریه خویش را برای دریافت حکم بذل کند بلکه با توجه به نوع توافقات و نوع طلاق می‌تواند بخشی از مهریه یا کل مهریه را بعد از طلاق بگیرد.

چند نظریه مشورتی در خصوص مهریه

* نظریه شماره ۲۲۱۱/۹۲/۷: سوال: آیا اعمال حق حبس از سوی زوجه (موضوع ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی) و عدم تمکین خاص از زوج در حالی که سابقاً تمکین عام داشته است را می‌توان از مصادیق معاذیر (عذرها) پیش‌بینی شده در تبصره ماده ۵۳ قانون حمایت از خانواده مصوب ۱۳۹۱ دانست؟ به عبارت دیگر در فرض عدم پرداخت نفقه از سوی زوج آیا زوجه با وجود عدم تمکین خاص در حالی که تمکین عام دارد به استناد اعمال حق حبس خود می‌تواند اقدام به طرح شکایت کیفری بابت ترک انفاق نماید یا خیر با توجه به مفهومی که رأی وحدت رویه شماره ۷۱۸ مورخ ۱۳۹۰/۲/۱۳ از عبارت تمکین ارائه شده است؟
جواب: تمکین عام (نه خاص) از سوی زوجه، موجب اسقاط حق وی به شرح مندرج در ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی (حق حبس) نمی‌گردد و رأی وحدت رویه شماره ۷۱۸ مورخ ۱۳۹۰/۲/۱۳ هیأت عمومی دیوان عالی کشور، مغایرتی با این نظر ندارد. ضمن آن که قانون حمایت خانواده استنادی مصوب ۱۳۹۱ و موخر بر تاریخ صدور رأی وحدت رویه مزبور است.
* نظریه شماره ۷/۸۴۹۵: سوال: آیا استفاده از حق حبس توسط زوجه یعنی عدم انجام تکالیفی که در قبال شوهر دارد تا پرداخت مهریه موجب سقوط نفقه می‌شود یا خیر و در صورت عدم پرداخت نفقه از ناحیه زوج، آیا قابل تعقیب کیفری می‌باشد یا نه؟
جواب: طبق ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی به شرط حال بودن مهریه، زوجه می‌تواند تا تسلیم مهر از وظایفی که در قبال شوهر دارد امتناع کند و چنانچه غیر مدخوله باشد امتناع او به شرح فوق موجب سقوط نفقه او نیز نمی‌باشد؛ لذا مانع تعقیب کیفری شوهر ممتنع (خوددارای کننده) از پرداخت نفقه نیست.
* نظریه شماره ۹۸۹/۹۹/۷: سوال: رسیدگی به دعوای اعسار از پرداخت وجه موضوع اجرائیه ثبتی در خصوص مهریه در صلاحیت دادگاه عمومی حقوقی است یا دادگاه خانواده؟
جواب: برابر تبصره ۳ بند «ب» ماده ۱۱۳ قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۹۵ چنانچه متعهد سند لازم‌الاجرا مدعی اعسار باشد، می‌تواند با رعایت قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مصوب ۱۳۹۴ دادخواست اعسار خود را به مرجع قضایی صالح تقدیم کند. از سوی دیگر به موجب بند ۶ ماده ۴ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ مطالبه «مهریه» از جمله دعاوی داخل در صلاحیت دادگاه خانواده است و ادعای اعسار از پرداخت مهریه موضوع سند اجراییه نیز با توجه به اطلاق بند ۶ ماده ۴ یادشده در صلاحیت دادگاه خانواده است.
* نظریه شماره ۷۸۵/۹۹/۷: سوال: پس از صدور گواهی عدم امکان سازش (در طلاق رجعی) و تعیین تکلیف حقوق مالی زوجه و تقسیط مهر زوجه توسط دادگاه به دفترخانه طلاق مراجعه پس از طلاق قبوض اقساطی با تاریخ‌های معین را دریافت می‌نمایند و متعهد و متعهدله هر کدام ظهر قبوض را امضاء می‌نمایند. حال سوال این است: ۱- با توجه به بدست آمدن اموال جدید از زوج، زوجه می‌تواند قبوض اقساطی را که حال نشده به اجرا بگذارد و از طریق دادگاه اموال را مطالبه نماید؟ ۲-آیا با دریافت قبوض اقساط، اقساط دادگاه بلااثر می‌شود؟
جواب: ۱- در فرض تعیین تکلیف حقوق مالی زوجه و تقسیط مهریه توسط دادگاه و صدور قبوض اقساطی از سوی دفترخانه، وفق تبصره ۱ ماده ۱۱ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مصوب ۱۳۹۴ تقسیط مهریه مانع از وصول بخش اجرا نشده مهریه در فرض تحصیل اموال جدید زوج از طریق اجرای احکام دادگاه نیست.
۲- در صورتی که اقساط موضوع قبوض اقساطی پرداخت نشود و متعهدله آن از طریق اجرای ثبت نسبت به صدور اجرائیه اقدام کند با توجه به اینکه تعقیب و جریان دو عملیات اجرایی برای یک دین به طور همزمان امکان‌پذیر نیست، اجرای احکام دادگاه به لحاظ اراده مؤخر محکوم‌له مبنی بر انتخاب اجرای ثبت، باید عملیات اجرایی را متوقف کند. بدیهی است صرف صدور قبوض اقساطی، مانع ادامه عملیات اجرایی دادگاه نیست.
* نظریه شماره ۵۶۷/۹۹/۷: سوال: الف- در سند عادی مهریه قید شده است که مهریه زوجه یک دانگ منزل مسکونی است، آیا مهریه تعیین شده به دلیل جهالت باطل است؟
ب- در سند عادی مهریه قید شده است که مهریه زوجه یک دانگ منزل مسکونی است که در آینده زوج می‌سازد یا خریداری می‌کند؟ آیا مهریه تعیین شده به دلیل جهالت باطل است؟
ج- در سند نکاحیه به صورت شرط ضمن عقد قید شده است که زوج دو دانگ از منزل خود را که در آینده خریداری می‌کند به زوجه انتقال می‌دهد، آیا شرط ضمن عقد تعیین شده به دلیل جهالت باطل است؟
جواب: الف) در فرض سؤال که در سند عادی قید شده است «مهریه زوجه یک ‌دانگ منزل مسکونی می‌باشد»، دادگاه در مقام رسیدگی به دعوای صحت یا بطلان مهریه به علت مجهول بودن آن صرفاً به مندرجات سند اکتفا نمی‌کند، بلکه با بررسی دیگر ادله استنادی و انجام تحقیق لازم چنانچه احراز کند منزل مسکونی مورد نظر زوجین در زمان عقد برای ایشان مشخص و روشن و قابل تعیین بوده است، مهریه را صحیح تلقی می‌کند؛ اما اگر دادگاه احراز کند در زمان عقد برای زوجین مشخص نبوده که منزل مسکونی که مهریه براساس آن تعیین شده واجد چه ویژگی‌های است، به گونه‌ای که نمی‌توان وجود علم اجمالی زوجین نسبت به مهریه را در زمان عقد محرز تلقی کرد، مهریه باطل خواهد بود؛ در هر صورت تشخیص مصداق بر عهده مرجع رسیدگی‌کننده است.
ب) در فرض سؤال که در سند عادی قید شده است مهریه زوجه یک ‌دانگ منزل مسکونی است که زوج در آینده می‌سازد و یا خریداری می‌کند، از یک سو مفروض آن است شرط بنایی زوجین بر این است که با استطاعت زوج مبنی بر ساخت یا خرید منزل، وی به این امر اقدام می‌کند و از سوی دیگر مفروض آن است در خصوص محل سکونت که به نوعی محل احداث یا خرید منزل مسکونی را تعیین خواهد کرد نیز توافق کرده‌اند؛ بنابراین مهریه تعیین شده برای زوجین اجمالاً مشخص بوده و مهریه صحیح است.
ج) با توجه به پاسخ‌های ارائه شده در بند‌های «الف» و «ب» پاسخ این بند روشن است.
* نظریه شماره ۱۸۹۹/۹۸/۷: سوال: در پرونده‌ای حکم به اعسار و تقسیط مهریه بدین صورت که ۱۴ سکه را هر پنج ماه یک سکه و مبلغ دو میلیون ریال به نرخ روز را پس از استهلاک سکه ماهانه مبلغ سه میلیون ریال صادر شده است در حین پرداخت سکه محکوم‌له حساب بانکی از محکوم‌علیه معرفی و تقاضای استیفای محکوم به را نموده است آیا وجه نقد مهریه باید به نرخ روز محاسبه و وصول شود یا تا تاریخ صدور قطعیت حکم اعسار و تقسیط مهریه.
جواب:در فرض سؤال که دادگاه حکم به پرداخت وجه نقد مهریه به نرخ روز (مبلغ دو میلیون ریال) پس از استهلاک بخشی دیگر مهریه (سکه) از قرار ماهی سه میلیون ریال تقسیط نموده است، تاریخ اجرای حکم (راجع به وجه نقد) ملاک محاسبه مهریه به نرخ روز است و نه تاریخ صدور حکم قطعی تقسیط.
* نظریه شماره ۱۶۳۵/۹۸/۷: سوال: برخی از شعب دادگاه خانواده ضمن صدور رأی به نفع زوجه در خصوص مهریه، به سبب صدور حکم اعسار از پرداخت هزینه دادرسی، پرداخت آن را با وصول محکوم‌به از محکوم‌علیه موضوع انشاء قرار می‌دهند. با توجه به این‌که در این پرونده‌ها محاکم معمولاً حکم بر تقسیط محکوم‌به صادر و برای مثال محکوم‌علیه را به تحویل یک قطعه سکه بهار آزادی به صورت ماهیانه یا چند ماه یک بار محکوم می‌کنند آیا متناسب با وصول بخشی از محکوم‌به، قسمتی از هزینه دادرسی مربوط نیز از زوجه وصول می‌شود یا این‌که بدواً باید هزینه اعسار کارسازی و سپس محکوم‌به پرداخت شود؟.
جواب: اولا،ً معافیت از پرداخت هزینه دادرسی و یا موکول کردن پرداخت آن به زمان اجرای حکم موضوع ماده ۵ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ به تجویز قانون و به تشخیص و دستور قاضی رسیدگی‌کننده است و منصرف از حکم اعسار از پرداخت هزینه دادرسی است که پس از اقامه دعوای اعسار و رسیدگی به آن صادر می‌شود.
ثانیاً، با توجه به این‌که در مورد نحوه اجرای ماده ۵ این قانون دادگاه کاملاً مبسوط‌الید است و حتی می‌تواند فرد را از پرداخت هزینه دادرسی معاف کند به نظر می‌رسد در فرض سؤال که دادگاه محکوم‌به (مهریه) را تقسیط کرده است، باید از دادگاه کسب تکلیف شود و بر اساس نظر دادگاه هزینه دادرسی وصول شود.
* نظریه شماره ۲۴۴/۹۹/۷: سوال: در پرونده‌ مطالبه مهریه در اجرای احکام ملکی توقیف می‌شود و شخص ثالث نسبت به ملک مذکور مدعی است که با قولنامه مقدم بر توقیف اجرای احکام ملک را خریداری کرده است؛ آیا شخص ثالث علاوه بر دادخواست اعتراض ثالث در شعبه دادگاه خانواده باید دادخواست اثبات مالکیت نیز در دادگاه حقوقی بدهد یا خود دادگاه خانواده می‌تواند در پرونده اعتراض ثالث چنانچه دیگر دلایل را کافی دانست و مشخص شد که ثالث زودتر از توقیف ملک را خریده است، از آن رفع توقیف کند؟
جواب: مستفاد از مواد ۱۴۶ و ۱۴۷ قانون اجرای احکام مدنی مصوب ۱۳۵۶ چنانچه شخصی ثالث مدعی حقی در مال توقیف شده باشد و مطابق قسمت ذیل ماده ۱۴۶ این قانون، رسیدگی به این ادعا در دادگاهی به عمل می‌آید که حکم تحت نظر آن اجرا می شود؛ بنابراین در فرض استعلام دادگاه خانواده صرفاً در حدود ادعای معترض ثالث در مال توقیفی رسیدگی می کند و اگر ادعا را وارد دانست، قرار توقف عملیات اجرایی و رفع توقیف از مال توقیفی (پس از قطعیت حکم یا اخذ تأمین حسب مورد) صادر می کند و برای رفع توقیف از مال که هدف از اعتراض است، لزومی به طرح دعوای اثبات مالکیت و الزام به تنظیم سند رسمی در دادگاه حقوقی نیست؛ هر چند پس از رفع توقیف، رسیدگی به این امر با دادگاه حقوقی است و لذا چون در اعتراض ثالث اجرایی صرفاً هدف بررسی درستی یا نادرستی توقیف است، دادگاه خانواده می‌تواند به این امر رسیدگی کند.
* نظریه شماره ۱۶۳۲/۹۸/۷: سوال: چنانچه شخصی بابت مهریه همسر خود در واحد اجرائیات اداره ثبت اسناد و املاک ممنوع‌الخروج شده باشد، آیا با صدور حکم اعسار، تقسیط مهریه و اجرای آن از ممنوع‌الخروجی وی رفع اثر می‌شود؟
جواب: با توجه به اینکه تبصره ۳ بند «ب» ماده ۱۱۳ قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۹۵، رسیدگی به اعسار متعهد سند لازم‌الاجرا را با رعایت قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مصوب ۱۳۹۴ تجویز کرده است و با عنایت به فلسفه وضع ماده ۲۳ قانون اخیر‌الذکر و عبارات به کار رفته در آن، به نظر میرسد مقصود از عبارت «ثبوت اعسار محکوم‌علیه» مذکور در این ماده، ثبوت اعسار مطلق (کلی) است و منصرف از تقسیط محکوم‌به است؛ به‌ ویژه آنکه لغو قرار ممنوع‌الخروجی محکوم‌علیه با سپردن تأمین مناسب یا تحقق کفالت در ماده مزبور پیش‌بینی شده و در موارد تقسیط محکومبه نیز قابل اعمال است. بنابراین در فرض سوال صدور حکم تقسیط محکوم‌به موجب لغو قرار ممنوع‌الخروجی نمی‌شود؛ بلکه لغو قرار مذکور با سپردن تأمین مناسب یا تحقق کفالت امکان‌پذیر است.
* نظریه شماره ۱۰۶/۹۹/۷: سوال: در مقام اجرای حکم مبنی بر وصول مهریه پلاک ثبتی به نام محکوم‌علیه توقیف می‌شود شخص ثالث با استناد به مبایعه نامه و وکالت بلاعزل از ناحیه مالک پلاک ثبتی نسبت به ملک توقیفی مدعی مالکیت است متعاقب طرح شکایت اعتراض ثالث اجرایی ماده ۱۴۷ از ق.ا.ا.م موضوع به دادگاه خانواده صادرکننده رای محکومیت ارجاع دادگاه مذکور با قرار عدم صلاحیت پرونده را به دادگاه حقوقی ارسال که این دادگاه نیز اختلاف می‌نماید تبیین فرمایند مرجع صالح رسیدگی اعتراض ثالث کدام است و با وضع موجود که فروش ملک با مزایده در اجرای احکام انجام می‌پذیرد. آیا طریقی برای توقف مزایده و عملیات اجرایی تا تعیین تکلیف مجرع صالح وجود دارد یا خیر؟
جواب: ۱- با عنایت به این‌که اصولاً عملیات اجرایی تحت‌نظر دادگاهی است که حکم تحت نظر آن اجرا می‌شود و صلاحیت اجرایی دادگاه تابع صلاحیت رسیدگی (اصلی) آن است؛ بنابراین هرگاه در مقام اجرای حکم صادره از دادگاه خانواده، مالی توقیف شود و شخص ثالث براساس مواد ۱۴۶ و ۱۴۷ قانون اجرای احکام مدنی مصوب ۱۳۵۶ به ادعای داشتن حقی نسبت به توقیف اعتراض کند، چنان‌‌چه رسیدگی به این ادعا مستلزم رسیدگی وفق ماده ۱۴۷ قانون یاد شده باشد، به آن در دادگاه خانواده که حکم تحت نظر آن اجرا می‌شود، رسیدگی می‌‌شود. ۲- صرف اعتراض ثالث اجرایی موجب توقف اجرای حکم نیست.