چک و سفته (بخش دوم)
آیا چک را می‌توان انتقال داد؟
دادن و گرفتن و در صورتی که در وجه شخص معینی باشد با ظهرنویسی به اشخاص دیگر منتقل می‌نماید.
چک سند عادی یا رسمی است؟
چک سندی عادی است. به این معنی که امکان انکار و تردید نسبت به چک وجود دارد و چنانچه مورد انکار و تردید قرار بگیرد، دارنده می‌بایستی به طرق مختلف صحت امضای صادرکننده را ثابت نماید. با این وجود، واجد برخی از مزایای اسناد رسمی است و آن قابلیت صدور اجراییه و امکان اخذ قرار تأمین خواسته بدون تودیع خسارت احتمالی است.
شرایط ظاهری چک
1- کلمه چک در متن هر برگ چک نوشته شده و تمبر مالیاتی الصاق یا بر روی چک چاپ شده باشد.
2- تاریخ تنظیم یا صدور چک با حروف نوشته شده باشد.
3- نام بانک محالٌ‌علیه یا شعبه و محلی که بانک در آنجا واقع است در بالای چک قید شود.
4- برای کنترل چک‌ها و شمارش تعداد برگ‌ها به هنگام تحویل، هر برگ چک شامل شماره ردیفی خواهد بود که در بالای چک با مرکب قرمز چاپ و علاوه‌بر شماره ردیف، سری مختلف هم ذکر شده است.
5- مبلغ چک باید در دو محل (یکی با حروف و دیگری با عدد) با ذکر واحد پول قید شود.
6- پس از کلمات (در وجه) یا (به حواله‌کرد) نام گیرنده وجه (شخص معین یا حامل) نوشته شود.
مواردی که باید هنگام صدور چک به آن توجه شود:
1- تاریخ صدور (تاریخ مندرج یا سررسید پرداخت)
2- امضای صادرکننده چک
3- مبلغ چک
فقدان هر یک از شرایط و مندرجات فوق، چک را فاقد ارزش قانونی نموده و از طرف بانک به علت فقدان شرایط صحت عودت می‌شود.
از آنجا که محل صدور چک محل وقوع بانک محالٌ‌علیه فرض می‌شود، محل صدور درج نمی‌شود.
تاریخ صدور: از آنجا که مطابق قانون حاکم بر صدور چک (اصلاحی مورخ 82/6/2، صدور چک وعده‌دار تلویحاً پذیرفته شده است، بنابراین ملاک پرداخت چک، تاریخ مندرج در آن می‌باشد و علی‌الاصول بانک از تاریخ صدور چک بی‌خبر است.
امضای صادرکننده چک: در قانون تجارت تصریح به امضای صادرکننده چک شده است که باید برابر با همان امضایی باشد که در کارت حساب جاری نزد محالٌ‌علیه (بانک) داشته باشد.
مندرجات اضافی مجاز در برگه چک
ممکن است صادرکننده، به منظور جلوگیری از تزویر در سند، توضیحاتی اضافه نماید که مخل به اعتبار سند تلقی نشود.
* درج توأماً مبلغ به حروف و عدد و یا تومان و ریال
* درج سمت دارنده، علاوه‌بر نام وی
* درج سبب صدور سند (مثال: در وجه آقای الف بابت ودیعه قرض‌الحسنه آپارتمان موضوع اجاره‌نامه شماره فلان)
نکته: درج سبب، به معنی قید و شرط نیست و در مواردی برای اثبات ادعای صادرکننده در محاکم قضایی، به عنوان قرینه، کاربرد دارد.
اگر مشتری (شخص حقیقی) از بانک درخواست نماید پرداخت چک‌های صادره با امضا و مهر امکان‌پذیر شود، تکلیف شعبه در این خصوص چیست؟
همان گونه که در بالا اشاره شد، صرف امضای صاحب حساب (شخص حقیقی) ذیل چک از شرایط صحت صدور آن است. لیکن چنانچه هنگام افتتاح حساب جاری، متقاضی، درخواست صدور چک بر مبنای امضا به همراه مهر را نماید و در کارت افتتاح حساب، مهر مورد نظر منقوش شود، در صورت پذیرش شرط موصوف توسط شعبه افتتاح کننده حساب، کلیه چک‌های مربوط می‌بایستی با نمونه امضا و مهر مندرج در کارت افتتاح حساب مطابقت و پرداخت شود.لازم به ذکر است که چک صادره، تنها با مهر صاحب حساب، از اعتبار لازم برخوردار نبوده و قابل پرداخت نمی‌باشد.
چک‌هایی که توسط مشتریان با ماژیک فسفری علامتگذاری یا با رنگ مشخصی تحریر شده‌اند قابل پرداخت می‌باشند یا خیر؟
ماده 3 قانون صدور چک اشعار می‌دارد: (… و نیز نباید چک را به صورتی تنظیم نماید که بانک عللی از قبیل عدم مطابقت امضا یا قلم‌خوردگی در متن چک یا اختلاف در مندرجات چک و امثال آن از پرداخت وجه چک خودداری نماید. موضوع تحریر یا علامتگذاری چک توسط مشتریان با ماژیک فسفری یا رنگی خاص، در مقررات قانونی عنوان نشده، لذا پرداخت این گونه چک‌ها به صرف تحریر یا علامتگذاری آن با ماژیک فسفری یا رنگی خاص، در صورتی که سایر ارکان چک کاملاً صحیح و بدون عیب و نقص باشد از نظر حقوقی بلااشکال است.
قید مبلغ به تمام حروف در چک الزامی است زیرا قید مبلغ، ناظر بر تصمیم صادرکننده چک نسبت به انتقال یا استرداد مقداری وجه است
در مورد اختلاف بین ارقام عددی و حروفی تکلیف چیست؟
براساس ماده 225 قانون تجارت: (تاریخ تحریر و مبلغ برات با تمام حروف نوشته می‌شود. اگر مبلغ بیش از یک دفعه نوشته شده و بین آنها اختلاف باشد مبلغ کمتر مناط اعتبار است. اگر مبلغ با حروف و رقم هر دو نوشته شده و بین آنها اختلاف باشد مبلغ با حروف معتبر است). عملکرد بانک‌ها در این خصوص به این ترتیب است اقدام به صدور گواهی عدم پرداخت به دلیل مغایرت مبلغ و یا استرداد چک برای ظهرنویسی توسط صادرکننده به منظور اصلاح مبلغ چک می‌نماید.
آیا دارنده‌ی چک می‌تواند چک بدون تاریخ را تاریخ بزند و به بانک مراجعه کند؟
براساس نظریه اکثر حقوقدانان، وقتی صادرکننده، چک بدون تاریخ را در اختیار دارنده قرار می‌دهد، یعنی اختیار تعیین سررسید را به ایشان محول می‌نماید. لذا درج تاریخ، توسط دارنده، در این گونه موارد بلامانع است.
اگر تاریخ مندرج در چک، سی و یکم ماهی باشد که آن ماه، سی روزه است، تکلیف بانک چیست؟
با عنایت به اینکه طبق ماده 3 قانون صدور چک، چک در تاریخ مندرج و پس از آن قابل پرداخت است و حتی‌الامکان نباید به دلایلی که عدم رعایت آنها مسئولیتی برای بانک نخواهد داشت، پرداخت چک‌ها را متوقف نمود، لذا پرداخت این گونه چک‌ها در روز نخست ماه بعد به لحاظ حقوقی بلامانع خواهد بود.
تکلیف چک بدون نام ذینفع (فاقد هر گونه نوشته در مقابل عبارت (در وجه) چیست؟
براساس عرف بانکداری این گونه چک‌ها، در حکم چک در وجه حامل تلقی می‌شوند.
اگر تاریخ چک به حروف و عدد نوشته شده و بین آنها اختلاف باشد تکلیف بانک چیست؟
در این مورد، به منظور پیشگیری از هر گونه سوء استفاده به عنوان مثال: دارنده چک، تاریخ عددی یا حروفی مقدم بر تاریخ صدور واقعی، روی چک درج نماید (بانک می‌بایست به دلیل اختلاف در مندرجات چک، نسبت به صدور گواهی عدم پرداخت به درخواست مشتری، یا استرداد چک برای ظهرنویسی توسط صادرکننده به منظور اصلاح تاریخ، اقدام نماید.
اگر تاریخ به حروف و عدد چک با هم متفاوت و سررسید هر دو گذشته باشد، تکلیف بانک چیست؟
با عنایت به اینکه سررسید هر دو تاریخ گذشته است، لذا اراده و قصد صادرکننده هر کدام از این تاریخ‌ها که باشد، محقق شده است و ایرادی در پرداخت وجه چک یا صدور گواهی عدم پرداخت به دلیل کسری یا فقدان موجودی، وجود ندارد.
جالب است بدانید در صورتی که زن و مرد تصمیم داشته باشند که درباره مهریه خارج از رویه دادگاه توافق نمایند، مثلا اقساط مشخص نمایند، بهتر است که از چک یا سفته جهت تضمین انجام تعهدات مرد استفاده شود ، بدیهی است تهیه و تنظیم اوراق بهتر است با مشاوره با وکلای متخصص در این حوزه و وکیل خانواده (وکیل مهریه – وکیل طلاق – وکیل اجرای ثبت …) انجام شود
